Het Verouderingsproces

Onze cellen
De bouwstenen van ons lichaam zijn onze cellen. In onze cellen staat het script van al onze kenmerken geschreven, ook wel ons DNA. Het DNA zit strak verpakt in de celkern, maar ook voor een deel in het mitochondrium. Als je het DNA uit de celkern zou uitrollen, krijg je een lint van 1 meter 80. In onze cellen, worden onze voedingsstoffen omgezet in energie. Onze cellen brengen zuurstof rond door het hele lichaam en witte bloedcellen beschermen ons tegen ziekten. Gezonde, goed functionerende cellen, zijn van levensbelang.

Het verouderingsproces kan op een zeker niveau worden uitgelegd als de aftakeling van de kwaliteit van onze cellen. DNA kan beschadigd raken, waardoor cellen bij deling niet de goede informatie meekrijgen om bijvoorbeeld een goede lever- of niercel te worden. Er gaan cellen dood, maar worden niet opgeruimd. Cellen hebben daarin organellen (rondzwevend afval), maar die komt niet terecht in de lysosoom, de prullenbak van de cellen. In sommige situaties krijgen cellen wel voldoende voedingsstoffen, maar het lukt maar niet daar energie uit te halen. Ouderdom, of ziekten door levensstijl en zelfs kanker, lijken sterk samen te hangen met slecht functionerende cellen of cellen die zich tegen het lichaam gekeerd hebben.

Oxidatie binnen onze cellen is een onderwerp dat specifieke aandacht verdient. Iedereen heeft wel eens een stuk roestig ijzer gezien; in ons lichaam gebeurt hetzelfde. Oxidatie ontstaat binnen onze cellen door het consumeren van ongezond eten. De stoffen die daarin zitten hebben het vermogen om atomen in ons lichaam behoorlijk te beschadigen. Hierbij ontstaan vrije-radicalen en dat zijn ongeleide projectielen die als kanonskogels door ons lichaam heen trekken en een spoor van vernieling achter zich laten. Antioxidanten zijn het tegengif, en worden natuurlijk in gezond eten en drinken veel gevonden. Als we onze cellen jong willen houden, moeten we zorgen dat we zo min mogelijk vrije radicalen aanmaken.

Een ander voorbeeld van negatieve processen die het verouderingsproces versnelt is glycatie. Hieruit ontstaat AGE: accumulatie van geglyceerde macromoleculen. Glycatie ontstaat door het samenkomen van een suiker molecuul en een vetmolecuul tijdens het verteringsproces. Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld gemarineerde en vervolgens gebarbecuede stukken vlees. Het leidt tot een kleverige, toxische en ongezonde massa AGE moleculen dat gezonde cellen beschadigt en het verouderingsproces sterk versterkt. Het eindproduct van opgebouwde AGE is zichtbaar. Je kunt het zien in de huid, dat zijn elasticiteit verliest. De belangrijkste schade zie je niet. Binnen in de cel wordt het werk van cruciale eiwitten ontregeld en deze verliezen hun functies. Communicatie binnen de cel wordt uitgeschakeld, en ontstoken verbindingen leiden tot vroegtijdige celdood of zombiecellen. Glycatie wordt langere tijd al genoemd om zijn giftige rol in degeneratieve ziektes zoals diabetes. Wie oud wilt worden, moet proberen glycatie tot een minimum te beperkten.

Wat we zeker niet moeten hebben in onze cellen, zijn ontstekingen. Ontstekingen die onbehandeld blijven, worden alleen maar erger en kunnen ons lichaam ernstig beschadigen. Ontstekingen ontstaan doordat cellen of delen van cellen defect raken of door blootstelling aan schadelijke stoffen of ziektes.

Stress: er is veel geluid over, maar het precieze mechanisme tussen stress en ouder worden kunnen mensen meestal alleen in overdrachtelijke zin benoemen: ik krijg er grijze harden van etc.. Cortisol is eigenlijk een ontstekingsremmer, maar als het in hoge mate geproduceerd wordt komt er een ander stofje bij kijken: DHEA. DHEA is een hormoon dat keer op keer in verband wordt gebracht met alles wat we proberen te voorkomen: celsterfte, afname hersencapaciteit, huidveroudering, zwakkere immuunsystemen. De lijst gaat door. Daarnaast maken mensen met stress statistisch gezien ongezonde keuzes. Roken, drinken, ongezond eten en gebruik van verboden middelen. Stress reduceren zou voor iedereen een eerste prioriteit moeten zijn.

Er zijn heel veel verschillende vormen van kanker. Een algemene beschrijving van kanker zou kunnen zijn dat cellen zijn gemuteerd en zich tegen het organisme keren. Cel mutatie kan door allerlei zaken ontstaan, maar een manier is door trauma. Een goed voorbeeld hiervan is beschadiging door UV-straling: verbranden in de zon. Hierbij kunnen cellen zo ernstig beschadigd raken, dat het DNA van de cellen muteert en dat wil zeggen dat er een leesfoutje in komt. Als de cellen dan delen, worden ze gedeeld met leesfout. Die schade kan zich dermate opstapelen en kanker tot gevolg krijgen. Cel mutatie kan ook veroorzaakt worden door andere vormen van straling zoals uit een nucleaire explosie. Geboorteafwijkingen uit gebieden waar dat gebeurde zijn een goed voorbeeld. Dichterbij huis is er roken. De stoffen in tabaksrook zijn zo toxisch dat ze de cellen traumatisch beschadigen.

Dit alles is niet om te zeggen dat het verouderingsproces of ziek worden ons eigen schuld is, maar als we nu bewust zijn van het feit dat we er alles aan moeten doen om onze cellen fit te houden, dan maken we misschien wel andere keuzes. De sleutel tot gezondere cellen zal dus liggen in het kijken naar wat de harde werkers in onze cellen zijn. Vervolgens moeten we kijken wat die nodig hebben om optimaal te presteren. We moeten ze brandstof geven en de ideale omstandigheden voor ze creëren om hun werk te kunnen laten doen. Overigens is verloren kennis in de cellen niet onherroepelijk verdwenen: die informatie kan worden teruggevonden door reparatiegenen. Ons lichaam kan zich herstellen als we het de kans daartoe geven en de omstandigheden daarvoor creëren.

Situïne
Als je het over harde werkers hebt in cellen, heb je het over de eiwitmoleculen in de cellen. Ongeveer 20 jaar geleden ontdekten een groep wetenschappers een stel eiwitten in het lichaam genaamd sirtuïne. De wetenschappers observeerden dat sirtuïnes een cruciale rol spelen in het verouderingsproces, omdat ze bepalend zijn voor de gezondheid van cellen. Deze eiwitten werken als enzymen, wat wil zeggen dat zij processen in de cel verhogen. Daarnaast hebben ze als functie celstructuur te behouden, zijn het de bouwstenen van spieren, regelen zij communicatie binnen de cellen en dragen zij zuurstof en afweerstoffen. Sirtuïnes beschermen de cellen van ziekte en sterfte. Daarnaast spelen ze een rol in de vertering van de cellen, reactie op stress en zorgen voor de stabiliteit van het genoom –de bouwinstructie voor al onze cellen. Er zijn zeven verschillende soorten sirtuïnes met allemaal andere functies. Deze worden kort SIRT1 of SIRT3 genoemd. Hun precieze functies worden nog altijd onderzocht, maar in het algemeen is er een breed consensus dat hoge sirtuïne activiteit is geassocieerd met gezonde cellen en hogere levensverwachtingen.
Als een atleet dat uitkomt voor ons land, willen we de beste omstandigheden creëren voor de atleet om in te presteren. We moeten er dus alles aan doen sirtuïne gelukkig te maken en daar kunnen we de vruchten van plukken.

Niet lang geleden, observeerden onderzoekers dat sirtuïne eigenlijk alleen goed werkten in een omgeving met een hoge concentratie NAD+ (een co-enzyme). Je zou zelfs de analogie kunnen gebruiken dat als je cellen een voertuig zijn, de sirtuïne de bestuurder zijn en het NAD+ de brandstof.

NAD+
Over NAD+ bestaat inmiddels in de wetenschappelijke wereld (David Sinclair e.a.) consensus. NAD+ kennen we al langer, sinds 1906, maar de rol ervan was lang niet helemaal duidelijk. NAD+ is verantwoordelijke voor honderden vormen van metabolische processen in onze cellen. Zonder NAD+, zouden je cellen binnen 20 minuten sterven. 

Het belangrijkste werk dat NAD+ doet, is de smeerolie maken van het mitochondrium van cellen. In het mitochondrium worden voedingstoffen die binnenkomen omgezet in energie. Een efficiënte omzetting van brandstof in energie, zal je helpen met atletische prestaties, of je energie op pijl houden als je ouder wordt.

Als een lichaam ouder wordt, dalen de NAD+ waardes en neemt ook de mitochondriale functie af. Er wordt minder van gemaakt door je lichaam, en zelfs tegelijkertijd gekannibaliseerd door een enzym genaamd CD38. Op 50-jarige leeftijd hebben wij gemiddeld genomen nog maar de helft van de NAD+ waardes in het lichaam van als we 20 zijn. Het gevolg hiervan is dat de sirtuïne de cellen in het menselijke lichaam niet meer kunnen herstellen. Dit leidt tot de vele symptomen van veroudering waar we allemaal bekend mee zijn.

Cellen met een hoog gehalte NAD+ functioneren beter en zijn gezonder. Om negatieve effecten van het verouderingsproces te voorkomen, is de vraag dus hoe die NAD+ niveaus hooggehouden kunnen worden. Dat kan bijvoorbeeld door gezonde levenskeuzes te maken. Vasten, goed slapen, stress-reductie – het zijn allemaal zaken die geassocieerd worden met een goede NAD+ huishouding. Hier profiteren overigens ook sirtuïne aanzienlijk van, is de conclusie van verschillende wetenschappelijke studies. Helaas is NAD+ niet te koop, maar er zijn wel stoffen die we kunnen gebruiken als supplement die het NAD+ niveau van onze cellen kunnen verhogen. Zo’n stof is NR.